หลงลืมตามวัย หรือ สมองเสื่อม?
อนัญญา ตรีวิสูตร
นักจิตวิทยาคลินิก คลินิกตรวจสุขภาพและส่งเสริมสุขภาวะ
ภาควิชาเวชศาสตร์ป้องกันและสังคม
คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล
การสำรวจประชากรในผู้สูงอายุที่มีอายุ 60 ปีขึ้นไป ปีพ.ศ. 2567 พบว่า ในช่วง 30 ปีที่ผ่านมาโดยปีพ.ศ.2537 มีประชากรผู้สูงอายุ ร้อยละ 6.8 (4.1 ล้านคน) และเพิ่มขึ้นเป็นร้อยละ 20.0 (14.03 ล้านคน) ในปีพ.ศ. 2567 และมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง1 ซึ่งปัญหาสุขภาพที่พบบ่อยในผู้สูงอายุ เช่น เบาหวาน ความดัน หัวใจ ไต ที่สามารถพบได้ทุกวัยแต่เมื่ออายุมากขึ้นก็มีโอกาสเป็นโรคกลุ่มนี้มากยิ่งขึ้น รวมถึงปัญหาสุขภาพที่สำคัญที่พบบ่อยในผู้สูงอายุ ตัวอย่างหนึ่ง คือ อาการสับสนและหลงลืม วันนี้ทางคลินิกตรวจสุขภาพและส่งเสริมสุขภาวะ ภาควิชาเวชศาสตร์ป้องกันและสังคม จึงมีข้อมูลความรู้ ในการสังเกตผู้สูงอายุ ในหัวข้อเรื่อง หลงลืมตามวัย หรือ สมองเสื่อม?
การเปลี่ยนแปลงตามช่วงวัย
- ลืมสิ่งของบางครั้ง เช่น กุญแจบ้าน กุญแจรถ โทรศัพท์มือถือ ว่าวางไว้ที่ไหน
- ไม่หลงทางในสถานที่ที่คุ้นเคย แต่อาจจะใช้เวลานึกเล็กน้อยในการนึกทิศทาง
- ทำอะไรหลายอย่างพร้อมกันในเวลาเดียวได้ยากขึ้น
- พยายามนึกชื่อบางอย่างที่อยู่ตรงหน้า แต่ก็มานึกออกภายหลัง
- การคิดประสานกับการเคลื่อนไหวตอบสนองได้ช้าลง
- การคิดตัดสินใจ บริหารจัดการแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าได้ลดลง
- สามารถทำกิจวัตรประจำวันได้ปกติ
- มีปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่นได้ปกติ
หากเป็นปัญหาความจำไม่ดี ให้สำรวจตนเองว่ามีพฤติกรรมในการทำกิจวัตรประจำวันที่ทำให้เรานั้นไม่สามารถจำได้ดี เช่น นอนหลับพักผ่อนไม่เพียงพอ ความเครียด กังวลต่อสิ่งต่างๆ เศร้าหมอง ส่งผลให้การใช้ความคิดและการจดจำได้ไม่ดี ควรปรึกษาแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญแก้ไขปัญหาด้านอารมณ์ความเครียดความกังวลใจก่อน
สัญญาณเตือนเมื่อความจำเริ่มลดลง
- ยากลำบากในการทำสิ่งที่ซับซ้อน
- จำเหตุการณ์ที่เพิ่งเกิดขึ้นไม่ได้
- เริ่มหลงทางในที่ที่คุ้นเคย
- ทำของหาย (เช่น กุญแจ กระเป๋าเงินและแว่นตา) ในบ้านอยู่บ่อยครั้ง
- อารมณ์และนิสัยเปลี่ยนแปลงไป
- ขาดความสนใจในการเข้าสังคม และแสดงพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสม ส่งผลกระทบต่อการดำเนินชีวิตประจำวัน
สามารถสังเกตสัญญาณเตือนอาการเริ่มแรก ที่มักเป็นการลืมเป็นเรื่องราวที่เพิ่งเกิดขึ้นใหม่ๆ ในขณะที่ความจำระยะยาวยังดีอยู่ อาจมีการพูดซ้ำ ถามซ้ำในเรื่องที่เพิ่งเล่าให้ฟัง และการสับสนวัน เวลา สถานที่ รวมถึงการเปลี่ยนแปลง ทางด้านอารมณ์และพฤติกรรมหรือการกระทำ หากสังเกตแล้วพบว่าพฤติกรรมเหล่านี้เกิดขึ้นบ่อยกับผู้สูงวัยใกล้ตัว หรือเริ่มส่งกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวัน ควรหาโอกาสพาไปพบแพทย์ เพื่อการดูแลผู้สูงอายุได้อย่างถูกต้องเหมาะสมต่อไป
อ้างอิง
1. สำนักงานสถิติแห่งชาติ.บทสรุปสำหรับผู้บริหาร การสำรวจประชากรสูงอายุในประเทศไทย พ.ศ. 2567. https://www.nso.go.th/ [ สืบค้นวันที่ 2 มกราคม 2567]
2. เรื่องของสมอง รู้ทัน…กันได้ Ep.7. การป้องกันโรคอัลไซเมอร์. ศ.นพ.วีรศักดิ์ เมืองไพศาล คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล. เรื่องของสมอง รู้ทัน…กันได้ Ep.7 : “ การป้องกันโรคอัลไซเมอร์ ” 2 พ.ย. 2567 [สืบค้นวันที่ 7 มกราคม 2567]
