กะเพรากับศาสตร์การแพทย์แผนไทย

สถานการแพทย์แผนไทยประยุกต์
คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล   

ชื่อวิทยาศาสตร์  Ocimum tenuiflorum L. ^(๑)  

ชื่อวงศ์           LAMIACEAE ^(๑)

ชื่ออื่น ๆ   กะเพราขน, กะเพราขาว, กะเพราแดง, กอมก้อ, กอมก้อดง, ห่อกวอซู, ห่อตูปลู, อิ่มคิมหลำ, อีตู่ไทย, Holy basil ^(๒)

สรรพคุณตามศาสตร์การแพทย์แผนไทย :

            ใบกะเพรา รสเผ็ดร้อน ขับลม แก้ท้องอืดท้องเฟ้อ แก้จุกเสียด ^(๓-๔) 

วิธีใช้เพื่อบรรเทาอาการท้องอืดท้องเฟ้อ :

            นำใบกะเพราและยอดกะเพรา ๑ กำมือ (ถ้าสดหนัก ๒๕ กรัม แห้ง ๔ กรัม) ล้างน้ำให้สะอาด นำมาต้มในน้ำให้เดือด ต้มเดือดประมาณ ๑๕ นาที กรองเอาน้ำดื่ม เมื่อมีอาการ รับประทาน ๑ แก้วกาแฟ ^(๔) หรือนำมาปรุงเป็นอาหารรับประทาน เช่น ผัดกะเพรา โป๊ะแตก

            นอกจากนี้ยังพบการใช้กะเพราเป็นส่วนประกอบหนึ่งในตำรับยาประสะกะเพราตามบัญชียาหลักแห่งชาติ พ.ศ.๒๕๖๔ ซึ่งมีข้อบ่งใช้ คือ บรรเทาอาการท้องอืดท้องเฟ้อ ^(๕)

งานวิจัยของกะเพราในสัตว์ทดลอง

           ฤทธิ์การต้านการเกิดแผลในกระเพาะอาหารของน้ำมันระเหยยาก (Fixed oil) จากเมล็ดกะเพราแห้ง ต่อสารก่อการเกิดแผลในกระเพาะอาหารในหนูที่ระดับยา ๑, ๒ และ ๓ มล./กก. ที่ฉีดเข้าทางหน้าท้อง สามารถลดดัชนีการเกิดแผลในกระเพาะอาหารขึ้นกับขนาดยาอย่างมีนัยสำคัญ ทั้งแผลในกระเพาะอาหารที่เกิดจากรับประทานยาแอสไพริน ๕๐๐ มก./กก. และยาอินโดเมทาซิน ๒๐ มก./กก. นอกจากนี้ยังป้องกันการเกิดแผลในกระเพาะอาหารที่เกิดจากรับประทานเอธานอล ๕๐% (๕ มล./กก.) ขึ้นกับขนาดยาอย่างมีนัยสำคัญ ^(๖)

          จากข้อมูลทางการแพทย์ในปัจจุบัน ยังไม่มีงานวิจัยของใบกะเพราเกี่ยวกับฤทธิ์ทางระบบทางเดินอาหาร มีเพียงงานวิจัยของเมล็ดกะเพราด้านฤทธิ์การต้านการเกิดแผลในกระเพาะอาหารในสัตว์ทดลอง จึงแนะนำให้ใช้ใบกะเพราตามองค์ความรู้ทางการแพทย์แผนไทย คือ ช่วยขับลม บรรเทาอาการท้องอืดท้องเฟ้อ ด้วยการรับประทานเป็นส่วนประกอบในอาหาร หากนำมาใช้รับประทานเป็นยาควรอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์แผนไทยหรือแพทย์แผนไทยประยุกต์

เอกสารอ้างอิง

1. Plants of the world online. Ocimum tenuiflorum L. [Internet]. [cited 2023 Mar 21]. Available from: https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:453130-1
2. Thai plant names. กะเพรา [อินเทอร์เน็ต]. [เข้าถึงเมื่อ ๒๑ มี.ค. ๒๕๖๖]. เข้าถึงได้จาก: https://botany.dnp.go.th/mplant/words.html?keyword=กะเพรา
3. โรงเรียนแพทย์แผนโบราณ วัดพระเชตุพนฯ (วัดโพธิ์) ท่าเตียน พระนคร. ประมวลสรรพคุณยาไทย (ภาคหนึ่ง) ว่าด้วยพฤกษชาติ วัตถุธาตุและสัตว์วัตถุนานาชนิด. กรุงเทพฯ; ๒๕๒๑.
4. สำนักงานคณะกรรมการการสาธารณสุขมูลฐาน สำนักงานปลัดกระทรวงกระทรวงสาธารณสุข. สมุนไพรในงานสาธารณสุขมูลฐานสำหรับบุคลากรสาธารณสุข. พิมพ์ครั้งที่ ๒. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก; ๒๕๓๓.
5. ประกาศคณะกรรมการพัฒนาระบบยาแห่งชาติ เรื่อง บัญชียาหลักแห่งชาติ พ.ศ.๒๕๖๔. ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม ๑๓๘ ตอนพิเศษ ๑๖๕ ง, ๒๐ กรกฎาคม ๒๕๖๔.
6. Surender Singh, D.K Majumdar. Evaluation of the gastric antiulcer activity of fixed oil of Ocimum sanctum (Holy Basil). Journal of Ethnopharmacology 1999;65:13-19.