คุมกำเนิดอย่างไร...ถ้าจะให้ลูกกินนมแม่ ตอนที่
คุมกำเนิดอย่างไร...ถ้าจะให้ลูกกินนมแม่ ตอนที่ 1
รศ.นพ.วิทยา ถิฐาพันธ์
ภาควิชาสูติศาสตร์ - นรีเวชวิทยา
Faculty of
คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล
ผู้ป่วยหรือคุณแม่
เกิดเป็นหญิงแท้จริงแสนลำบาก คำกล่าวนี้ดูจะไม่ไกลความจริงซักเท่าไหร่หรอกครับเพราะนอกจากจะต้องรับภาระในการเลี้ยงดูลูกอย่างยาวนานตั้งแต่อยู่ในท้อง จนกระทั่งออกมานอกท้อง หรือบางคนจนตายจากกันไปข้างหนึ่ง ผู้หญิงยังต้องรับหน้าที่ในการเป็นภรรยาที่ดีพร้อมกันไปอีกด้วย หน้าที่ที่ว่าจะมากน้อยแค่ไหนก็แล้วแต่ชีวิตคู่ของแต่ละคู่แต่ละคน แต่พูดรวมๆ แล้วก็คือต้องดูแลเอาใจสามีหลายอย่างและที่สำคัญก็คือ การมีเพศสัมพันธ์ นั่นแหละครับ
ภายหลังคลอด ผู้หญิงส่วนมากมักจะมีความเหน็ดเหนื่อย อ่อนล้าจากการคลอด รวมทั้งต้องทนอดหลับอดนอนมาเอานมให้ลูกกินยามดึกไม่ว่าจะเป็นนมจากเต้าหรือจากขวดก็ตาม บางคนเลี้ยงลูกหลังคลอดแค่เดือนเดียวหน้าตาซีดเซียวเหมือนผีดิบคืนชีพเลยก็มี เท่าที่ผมคุยกับผู้ป่วยของผม พบว่าแค่เลี้ยงลูก ผู้หญิงก็แทบจะรากเลือดอยู่แล้ว อารมณ์ที่อยากจะกุ๊กกิ๊กกับสามีก็เลยไม่ค่อยจะเหลือซักเท่าไหร่ แต่ครั้นจะปฏิเสธสามีไปเรื่อยๆ ก็กลัวว่าอีแจ๋วที่บ้านจะเลื่อนฐานะมาเท่าเทียม หรือบางทีก็กลัวว่าสามีจะไปเอาผู้หญิงแปลกหน้ามาช่วยแบ่งเบาภาระอีกคน คิดได้อย่างนั้นก็เลยต้องพยายามผูกสัมพันธ์กับสามีไว้ ลูกจะกินนมแค่ไหน อดนอนอย่างไร ก็ยอมสู้ตายถ้าสามีจะขอกุ๊กกิ๊กด้วย เห็นมั๊ยล่ะครับว่าผู้หญิงน่ะน่าเห็นใจซักแค่ไหน
หลังคลอดจะมีเพศสัมพันธ์ได้เมื่อไหร่?
การที่คู่สามีภรรยาจะมีเพศสัมพันธ์ภายหลังคลอดกันตั้งแต่เมื่อไรไม่มีกฎเกณฑ์แน่นอนหรอกครับ อยากจะมีเมื่อไรก็เชิญตามสบาย แต่ถ้าไม่ใจร้อนจนเกินไป ผมอยากแนะนำให้รอซักประมาณเดือนนึงก่อน ค่อยมีเพศสัมพันธ์ครับ เพราะในช่วงหลังคลอดใหม่ๆจนถึงภายในเดือนแรกหลังคลอด คุณแม่มักจะยังอ่อนเพลียจากการเสียเลือดภายหลังคลอด และอดหลับอดนอนเลี้ยงลูก นอกจากนี้แผลฝีเย็บก็ยังเจ็บอยู่เลย แถมน้ำคาวปลาก็ยังไม่หมดอีกด้วย ถ้าสามียังจะพยายามฝ่าด่านเข้าไปในช่วงเวลานี้ อาจทำให้แผลฝีเย็บของภรรยาฉีกขาดได้ เดี๋ยวจะถูกข้อหาแทงภรรยาจนเลือดตกยางออกได้นะครับ
ภายหลัง 1 เดือนไปแล้วมักจะไม่ค่อยมีปัญหาถ้าจะมีเพศสัมพันธ์ จะมียกเว้นก็ในคุณแม่บางรายที่ยังเจ็บแผลฝีเย็บอยู่ โดยเฉพาะในรายที่แผลมีการฉีกขาดมากขณะคลอด ในคุณแม่หลังคลอดบางรายช่องคลอดอาจจะแห้งมาก ทำให้มีอาการเจ็บขณะมีเพสสัมพันธ์ การใช้ยาหล่อลื่นจะช่วยให้การมีเพศสัมพันธ์ง่ายขึ้นครับ
การสร้างน้ำนมของผู้หญิง
เต้านมของผู้หญิงเป็นอวัยวะที่ฝังอยู่ในไขมันที่หน้าอกสองข้าง ประกอบด้วยต่อมที่สร้างน้ำนมและท่อที่ปล่อยน้ำนมออกมา การที่คนเราจะนมโตหรือไม่โตนั้นไม่ได้ขึ้นกับขนาดของต่อมน้ำนม แต่ขึ้นอยู่กับปริมาณของไขมันที่เต้านมฝังอยู่ ไม่ว่าจะเป็นเต้าไข่ดาวหรือภูเขาไฟฟูจิก็มีนมเลี้ยงลูกได้เหมือนกันครับ
โดยปกติในผู้หญิงที่ไม่ตั้งครรภ์ เต้านมก็จะไม่มีการสร้างน้ำนม แต่เมื่อมีการตั้งครรภ์ฮอร์โมนที่เกิดจากการตั้งครรภ์จะไปกระตุ้นให้เต้านมของคุณแม่สร้างน้ำนมขึ้นมา และภายหลังคลอดเมื่อลูกดูดนม แรงดูดก็จะกระตุ้นให้มีการสร้างฮอร์โมนอีกตัวหนึ่งมากระตุ้นให้น้ำนมไหลออกมา เจ้าฮอร์โมนที่กล่าวมาทั้งหมดมันจะชื่ออะไรก็ช่างมันเถอะครับ ผมเพียงอยากให้ทราบว่าการทำงานของเต้านมมันยุ่งพอสมควรทีเดียว
ให้ลูกกินมแม่แล้วคุมกำเนิดได้จริงหรือ?
มีคำกล่าวซึ่งผมเชื่อว่าคุณแม่ส่วนมากมักจะเคยได้ยินกันมาแล้ว ก็คือว่าการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่จะสามารถคุมกำเนิดได้ คำกล่าวนี้จะว่าจริงก็จริงจะว่าไม่จริงก็ได้ เหตุผลหรือครับ ก็เพราะว่าเวลาให้ลูกดูดนมแม่ แรงดูดที่หัวนมจะกระตุ้นให้คุณแม่สร้างฮอร์โมนขึ้นมาตัวหนึ่งที่ชื่อว่าโปรแลคติน (Prolactin) ซึ่งจะไปกระตุ้นเต้านมให้สร้างน้ำนม เจ้าฮอร์โมนตัวนี้ยังสามารถทำหน้าที่ยับยั้งการตกไข่จากรังไข่ของคุณแม่ได้ด้วย ดังนั้นถ้าให้ลูกดูดนมแม่ ไข่ก็จะไม่ตก เวลามีเพศสัมพันธ์ก็เลยทำให้ไม่ท้องด้วยประการฉะนี้
อย่างไรก็ตาม ผมก็อยากจะเตือนไว้หน่อยนะครับว่าการคุมกำเนิดด้วยวิธีนี้เชื่อถือได้ไม่ถึงร้อยเปอร์เซ็นต์ เพราะการจะคุมกำเนิดด้วยวิธีนี้ให้ได้ผล ต้องให้ลูกดูดนมบ่อยๆ และแรงๆ มิฉะนั้นฮอร์โมนโปรแลค ตินจะมีปริมาณไม่มากพอที่จะไปยับยั้งการตกไข่ซึ่งจะเสี่ยงต่อการตั้งครรภ์ได้ ถ้าลูกดูดนมไม่แรงพอสงสัยว่าต้องเอาพ่อมาช่วยดูด แต่อย่าถึงกับต้องดูดเวลาเดียวกันกับลูกก็แล้วกัน เพราะมันจะเหมือนกับแม่หมูเลี้ยงลูกเกินไป
คุณแม่ที่ไม่สามารถเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ตลอด บางทีต้องให้ลูกดูดนมขวดสลับบ้าง อย่างนี้ต้องระวังท้องครับ หรือถึงจะให้ดูดนมแม่อย่างต่อเนื่องแต่ถ้าเกิน 6 เดือนไปแล้วโอกาสท้องก็จะมีได้มากเช่นกัน เพราะทั้งสองเหตุการณ์จะทำให้ระดับฮอร์โมนโปรแลคตินลดระดับลงมากจนไม่สามารถยับยั้งการตกไข่ได้
คุมกำเนิดอย่างไรดี?
เพื่อให้มั่นใจว่าจะไม่ท้องแน่เวลามีเพศสัมพันธ์ขณะให้นมลูก ควรที่จะหาวิธีอื่นมาร่วมในการคุมกำเนิดด้วย อย่าหวังพึ่งการดูดนมแม่แต่เพียงอย่างเดียวครับ คำถามแรกเมื่อคิดจะคุมกำเนิดก็คือจะเริ่มคุมตั้งแต่เมื่อไหร่ดี จากการศึกษาทางการแพทย์พบว่าภายหลังคลอด รังไข่จะเริ่มกลับมาทำหน้าที่ในการสร้างไข่ใหม่ในระยะเวลาหลังคลอดเพียงประมาณเดือนเดียวเท่านั้น เพราะฉะนั้นถ้าคิดจะมีเพศสัมพันธ์ตั้งแต่หนึ่งเดือนหลังคลอด คุณแม่ก็ควรจะต้องรีบคุมกำเนิดได้แล้วครับ
- มีต่อตอนที่ 2-
