อาหารสุขภาพของผู้ป่วยเบาหวาน
ฝ่ายโภชนาการ โรงพยาบาลศิริราช
คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล
โรคเบาหวาน คืออะไร
โรคเบาหวาน เป็นโรคที่เกิดขึ้นเมื่อร่างกายไม่สามารถนำน้ำตาลกลูโคสในเลือดไปใช้ได้อย่างเหมาะสม ซึ่งอาหารที่รับประทายเข้าไปจะถูกเปลี่ยนเป้นกลูโคส ถ้ารับประทานอาหารมากเกินไป น้ำตาลที่นำไปใช้ได้ไม่หมดจะสะสมอยู่ในกระแสเลือดถ้ามีมากก็จะออกมาในปัสสาวะได้ เอ็มไซม์อินซูลิน ซึ่งสร้างจากตับอ่อนเป็นตัวการนำกลูโคสที่มีนี้เข้าเซลล์ เพื่อไปใช้เป็นพลังงาน ถ้าอินซูลินมีน้อยหรือตับอ่อน สร้างอินซูลินไม่เพียงพอ แต่ออกฤกธิ์ได้ไม่ดีทำให้ร่างกายใช้กลูโคสไม่ได้ จึงทำให้เกิดเป็นโรคเบาหวานขึ้น
อาการที่สำคัญ ของโรคเบาหวาน
1. ปัสสาวะบ่อย (อาจมีมดขึ้นบนปัสสาวะ)
2. กระหายน้ำบ่อยและดื่มน้ำมาก
3. อ่นเพลีย น้ำหนักลดลง และผอมลง ทั้ง ๆ ที่รับประทานมาก
4. อาการแทรกซ้อนของเบาหวาน เช่น ตาพร่ามัว ชาตามปลายมือ ปลายเท้า แผลหายช้า ติดเชื้อง่าย โรคไต โรคความดันโลหิตสูง โรคหัวใจ ฯลฯ
หลักในการเลือกรับประทานอาหาร
1. รับประทานอาการให้หลากหลายและมีความสมดุลของสารอาหาร รับประทานให้เป็นเวลา
2. หลีกเลี่ยงของหวานและอาหารที่มีส่วนผสมของน้ำตาล
3. รับประทานอาหารประเภทคาร์โบไฮเดรต ที่มีใยอาหารมากขึ้น
4. รับประทานอาหารตามปริมาณที่นักกำหนดอาหารกำหนดไว้
อาหารที่ควรรับประทานต่อวัน
- อาหารที่มีกากใยมาก เช่น ข้าวซ้อมมือ ขนมปัง ข้าวรำ
- พืชที่ให้พลังงานน้อย เช่น ผักใบทุกชนิด
อาหารที่ควรลด
- ผลไม้รสหวานจัด เช่น กล้วย สับปะรด ทุเรียน ฯลฯ โดยรับประทานให้น้อยลง
อาหารที่ควรงด
- อาหารที่มีรสหวานจัด ขนมหวาน น้ำตาลทุกชนิด
- ผลไม้รสหวานจัด เช่น ทุกเรียน น้ำหวาน ลูกอม น้ำอดลม
อาหารแลกเปลี่ยน
คืออาหารที่ผู้ป่วยสามารถเลือกกินและทดแทนกันได้ใน 1 วัน แบ่งออกเป็น 6 หมวด ได้แก่
1. หมวดข้าว แป้ง ขนมปัง
หมวดนี้ 1 ส่วน ให้พลังงาน 80 กิโลแคลอรี่ ได้แก่
- ข้าวสวย/ข้าวเหนียว 1 ทัพพีเล็ก (1/3 ถ้วย)
- ข้าวต้ม 2 ทัพพีเล็ก
- ขนมจีน 1 ½ จับ
- ก๋วยเตี๋ยว วุ้นเส้น 1 ทัพพี (1/2 ถ้วย)
2. หมวดเนื้อสัตว์
ควรรับประทานเนื้อสัตว์ไม่ติดมัน 1 ส่วน จะให้พลังงาน 55 กิโลแคลอรี่
- ปลาต่าง ๆ 30 กรัม (เท่ากับเบื้อปลาทูขนาดกลางครึ่งซีก)
- ปลาหมึก (ขนาด 5 นิ้ว) 1 ตัว
- เนื้อปู 4 ช้อนโต๊ะ (60 กรัม)
- กุ้งแห้ง 1 ช้อนโต๊ะ (10 กรัม)
- ลูกชิ้น 6 ลูก
- เนื้อไก่ไม่ติดมัน 2 ช้อนโต๊ะ (30 กรัม)
- เนื้อหมูไม่ติดมัน 2 ช้อนโต๊ะ (30 กรัม)
- ไข่ขาว 3 ฟอง
- เต้าหู้ขาวหลอด ½ อัน (100 กรัม)
3. หมวดผัก
หมวดนี้ 1 ส่วนให้พลังงาน 25 กิโลแคลอรี่ โดยปกติผัก 1 ส่วน จะเท่ากับผักดิบ 1 ถ้วยหรือผักสุก ½ ถ้วย ควรรับประทานให้หลากหลายใน 1 วัน โดยเฉพาะผักใบเขียว – ขาว ทุกชนิด
4. หมวดผลไม้
หมวดนี้ 1 ส่วน จะให้พลังงาน 60 กิโลแคลอรี่ เช่น
มะม่วงสุก ½ ผลเล็ก
มะม่วงดิบ 1 ผลเล็ก
มะละกอ 6 ชิ้นคำ
สับปะรด 6 ชิ้นคำ
แตงโม 10-12 ชิ้นคำ
ฝรั่ง 1 ผลเล็ก
ชมพู่ 2 ผล
เงาะ 4 ผล
องุ่น 15 ผลเล็ก
แคนตาลูป 1/3 ผล
5. หมวดนม
หมวดนี้ให้พลังงานแตกต่างตามชนิดของนม หลีกเลี่ยงนมหวานทุกชนิด
- นมเต็มไขมัน (whole milk) 240 C.C. ให้พลังงาน 150 กิโลแคลอรี่
- นมจืดไขมันเต็ม (นม ยู เอช ที หรือนมสดพาสเจอไรส์) 1 กล่อง 240 C.C.
- นมจืดพร่องไขมัน (นม ยู เอช ที หรือนมสดพาสเจอไรส์) 1 กล่อง 240 C.C.
- นมขาดไขมัน (non-fat-milk) สกัดไขมันออกเกือบหมด ให้พลังงาน 90 กิโลแคลอรี่
ผู้ป่วยเบาหวาน ควรดื่มนมสดพร่องมันเนย หรือขาดมันเนย เพื่อหลีกเลี่ยงไขมันในนมหรือในกรณรที่มีไขมันในเลือดสูง
6. หมวดไขมัน
อาหารหมวดนี้ 1 ช้อนชา ให้พลังงาน 45 กิโลแคลอรี่ ควรหลีกเลี่ยง ไขมันในเนื้อสัตว์ และกะทิ เพื่อลดไขมันและโคเลสเตอรอล
- เนยเทียม (มาร์การีน) 1 ช้อนชา
- มายองเนส 1 ช้อนชา
- น้ำมันพืช (งา ถั่วเหลือง รำข้าว) 1 ช้อนชา
- น้ำสลัด 1 ช้อนโต๊ะ
ตัวอย่างอาหารใน 1 วัน ประมาณ 1500 กิโลแคลอรี่
อาหารเช้า ข้าวต้มไก่ ฝรั่ง
ข้าว 2 ½ ทัพพี
เนื้อไก่ต้มสุก 4 ช้อนโต๊ะ
กระเทียมเจียว 1 ½ ช้อนชา
ต้นหอมผักชี ตามต้องการ
ฝรั่ง 1 ผลเล็ก
นมสดพร้องมันเนย 1 แก้ว 240 C.C.
อาหารกลางวัน ข้าวผัดปูใส่ไข่ พุทรา
ข้าวสวย 3 ทัพพี
เนื้อปู 2 ช้อนโต๊ะ
ไข่ 1 ฟอง
น้ำมัน 2 ช้อนชา
แตงกวา, มะเขือเทศ, ต้นหอม ตามต้องการ
พุทรา 3 ผล
อาหารเย็น ข้าว + แกงส้มรวมมิตรกุ้ง + ไก่ผัดกระเพรา + ส้มโอ
ข้าวสวย 3 ทัพพี
ผักกากขาว, ถั่วฝักยาว, ผักกระเฉด, ใบกระเพรา ตามต้องการ
กุ้ง 4 ตัว
ไก่ 2 ช้อนโต๊ะ
น้ำมัน 2 ช้อนชา
ส้มโอ 2-3 กลีบ
