การดูแลสุขภาพด้วยหลักธรรมานามัย
พทป.สุกรี กาเดร์ สถานการแพทย์แผนไทยประยุกต์
Faculty of Medicine Siriraj Hospital
คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล
การแพทย์แผนไทยเป็นศาสตร์ทางการแพทย์แขนงหนึ่งที่เป็นลักษณะแนวสุขภาพแบบองค์รวม โดยองค์ความรู้ที่ใช้จะเป็นองค์ความรู้ที่สั่งสมกันมาแต่ในอดีตบวกกับการศึกษาวิจัยเพิ่มเติมในปัจจุบัน หรือที่เราได้ยินว่า การแพทย์แผนไทยประยุกต์ เพื่อมาดูแลสุขภาพ โดยส่วนใหญ่แล้วศาสตร์การแพทย์แผนไทย เราจะมาใช้ในแง่สร้างเสริมสุขภาพ ป้องกันโรค หรือการฟื้นฟู ในที่นี่จะกล่าวถึงการนำเอาหลักธรรมานามัยผสมผสานด้านการแพทย์แผนไทยในการดูแลผู้สูงอายุให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น
การดูแลสุขภาพด้วยหลักธรรมานามัย เบื้องต้นต้องเข้าใจคำว่า ธรรมานามัย ก่อน
ธรรมานามัย ศ.นพ.อวย เกตุสิงห์ ท่านเป็นผู้คิดค้นและวางปรัชญาการดูแลสุขภาพด้วยหลักธรรมานามัย ธรรมานามัย มาจาก 2 คำ ได้แก่ คำว่า ธรรมะ กับ คำว่า อนามัย ธรรมะ คือ ธรรมชาติ และส่วนอนามัย คือ การมีสุขภาพกายที่ดี ดังนั้น ธรรมานามัย จึงหมายถึง Healthy by natural method หรือการมีสุขภาพดีด้วยวิถีธรรมชาติ
โดยหลักธรรมานามัย จะประกอบไปด้วย 3 ส่วน คือ
1. กายานามัย หรือ Healthy body คือ การมีสุขภาพกายที่ดี โดยการทำท่าบริหาร หรือการออกกำลังกาย ต่าง ๆ
2. จิตตานามัย หรือ Healthy mind คือ การมีสุขภาพจิต สุขภาพใจที่ดี
3. ชีวิตานามัย หรือ Healthy behavior คือ การมีพฤติกรรมในการดำรงชีวิตประจำวันที่ดี
จริง ๆ แล้ว หลักธรรมานามัยไม่ได้นำมารักษา แต่นำมาแนะนำผู้สูงอายุให้สามารถป้องกันและส่งเสริมสุขภาพด้วยตัวเองได้ด้วยวิธีง่าย ๆ ซึ่งเราปฏิบัติอยู่แล้วในชีวิตประจำวัน โดยดังที่กล่าวไว้ข้างต้นว่าหลักธรรมานามัย แบ่งออกเป็น 3 ส่วน คือ
1. กายานามัย หรือ Healthy body คือ การมีสุขภาพกายที่ดี ซึ่งเราเชื่อว่า ถ้าผู้สูงอายุอยู่เฉย ๆ หรือเฉื่อยชา inert body จะนำมาซึ่งโรคภัยไข้เจ็บต่าง ๆ ดังนั้น หลักการแพทย์แผนไทยก็มีท่าบริหารง่าย ๆ เช่น การใช้ตารางก้าวตา-ก้าวเต้น และการทำท่าบริหารฤาษีดัดตน
2. จิตตานามัย หรือ Healthy mind คือ การมีสุขภาพใจที่ดี ก็คือ การคิดดี ทำดี และการปฏิบัติตามหลักคำสอนของศาสนาที่นับถืออยู่ เช่น ศาสนาพุทธ ได้แก่ การฝึกสมาธิ การเดินจงกรม เป็นต้น โดยหลักการใหญ่ ๆ คือ การตระหนักรู้ การมีสติในทุก ๆ กิจกรรมที่เราทำ
3. ชีวิตานามัย หรือ Healthy behavior คือ การมีพฤติกรรมในการดำรงชีวิตประจำวันที่ดี ก็เช่น การรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ การอยู่ในสถานที่ที่สะอาด ใกล้ชิดธรรมชาติ ไม่ดื่มเหล้า ไม่สูบบุหรี่ รวมถึงการห่างไกลจากอบายมุขต่าง ๆ
